Divan Şiiri Sanatçıları
HOCA DEHHANİ
- 13. yüzyılda yaşamıştır.
- İlk divan şairidir.
- Tasavvufun hâkim olduğu bir dönemde ilk kez din dışı konuları işleyen şairimizdir.
- Divanı yoktur.
- Eseri:
- Selçuklu Şehnamesi (mesnevi)
MEVLANA
- 13. yüzyıl tasavvuf şairidir.
- Eserlerini Farsçayla keleme almıştır.
- Her zaman aruz veznini kullanmıştır.
- Yunus Emre’yle birlikte Anadolu’nun en önemli iki mutasavvıf şairinden biridir.
- İnsan sevgisini, hoşgörüyü öne çıkran bir anlayışla ele aldığı eserleriyle evrensel bir şairdir.
- Mevlevi tarikatının kurucusu olan oğlu Sultan Veled de ünlü bir şairdir.
- Eserleri:
- Mesnevi (26 bin beyit)
- Divan-ı Kebir (Gazelleri ve rubaileri)
- Fihi Ma-Fih
- Mecalis-i Seb’a (Yedi Vaaz)
- Mektubat
AHMEDİ
- 14. yy divan şairidir.
- “Divan” sahibi olan ilk şairimizdir.
- Eserlerinde sade bir dil kullanmıştır.
- Eserlerinde Oğuz Türkçesinin özellikleri görülür.
- Cemşid ü Hurşit, İran kökenli bir aşk mesnevisidir.
- Eserleri:
- Cemşid ü Hurşit (mesnevi)
- İskendername (mesnevi)
- Divan
KADI BURHANEDDİN
- 14. yy divan şairidir.
- Tuyuğlarıyla ünlüdür.
- Sivas’ta beylik de yapan şair, bir savaşta esir düşerek ölmüştür.
- Şiirlerinde dünya zevklerini konu edinmiştir.
- Eseri:
- Divan
NESİMİ
- 14. yy divan şairidir.
- Azeri sahası şairlerindendir.
- Tasavvuftan etkilenmiştir.
- Sade bir dille, halka ulaşmaya çalışmıştır.
- İnancı nedeniyle derisi yüzdürülerek öldürülmüştür.
- Eseri:
- Divan
GÜLŞEHRİ
- 14. yy divan şairidir.
- Tasavvufu konu edinmiştir.
- “Kuşların konuşması” anlamına gelen “Mantıku’t Tayr” adlı tasavvufi alegorik mesnevisinde Kaf Dağı’na ulaşmak isteyen kuşların Hz. Süleyman’ın kuşu olan Hüthüt’ün önderliğinde yaptıkları yolculuğu anlatır.
- Eserleri:
- Mantıku’t Tayr (Farsçadan çevrilmiş, alegorik, tasavvufi bir mesnevi)
- Felekname
ŞEYHİ
- 15. yy’ın en güçlü divan şairidir.
- Tasavvuftan etkilenmiştir.
- Harname adlı 126 beyitlik sembolik mesnevisiyle tanınmıştır.
- Bir fabl olan Hamame’de şair, bir eşekten hareketle tasavvufi ve toplumsal bir hiciv örneği vermiştir.
- Eserleri:
- Harname (mesnevi)
- Hüsrev ü Şirin (Farsçadan çeviri, mesnevi)
- Divan
AHMET PAŞA
- 15. yüzyıl şairidir.
- Bu yüzyılın Şeyhi’den sonraki en güçlü divan şairidir.
- Fatih Sultan Mehmet’in hocasıdır.
- 16. yüzyıl şairleri üzerinde etkili olmuştur.
- “Kerem Kasidesi”yle oldukça sevilmiştir.
- Eseri:
- Divan
NECATİ BEY
- 15. yy divan şairidir.
- Mahallileşme akımını başlatmıştır.
- Şiirlerinde atasözlerine ve halk söyleyişine yer vermiştir.
- Türkçenin şiir dili olmasına katkıda bulunan şairlerdendir.
- Eseri:
- Divan
SÜLEYMAN ÇELEBİ
- 15. yy divan şairidir.
- Vesiletü’n Necat (Kurtuluş Vesilesi) adlı mesnevisiyle tanınmış ve sevilmiştir. Günümüzde de sevilen bu mesnevi Hz. Muhammet’in doğumunu anlatır ve “Mevlit” adıyla bilinir.
- Eseri:
- Vesiletü’n Necat
ALİ ŞİR NEVAİ
- 15. yy divan şairidir.
- Çağatay edebiyatının önemli temsilcisidir.
- Şairliğinin yanında, düşünür ve devlet adamı kimlikleri de vardır.
- Hamse sahibidir.
- Eserleri:
- Divan (dört tane)
- Muhakemet-ül Lugateyn (Türkçenin Farsçadan üstün olduğu savunulur.)
- Mecalisü’n Nefais (ilk tezkire)
- Mizan’ül Evzan (Aruz vezniyle ilgili teorik bir eser)
TAŞLICALI YAHYA
- 16. yy divan şairlerindendir.
- Mesnevileriyle tanınır.
- Hamse sahibidir.
- Eseri:
- Şah u Geda (mesnevi)
BAĞDATLI RUHİ
- 16. yüzyılda yaşamıştır.
- Azeri sahası şairidir.
- Mevlevidir.
- Toplumsal konuları işleyen bir şairdir.
- Divan’ındaki terkib-i bend’iyle tanınır. Üzerine üç yüzden fazla nazire yazılan bu “terkib-i bent”e en güzel nazireyi Ziya Paşa yazmıştır.
- Eseri:
- Divan
FUZULİ
- 16. yy divan şairidir.
- Bağdat’ta yaşayan şair Azeri sahası Türk edebiyatının temsilcisidir.
- Kerbela’da bir salgın hastalık sonucunda ölmüştür.
- Şiirlerinde üç dili de kullanmıştır: Azeri Türkçesi, Arapça ve Farsça
- Platonik aşkı anlattığı lirik şiirleriyle Türk edebiyatının en büyük gazel ustalarındandır.
- Tasavvufun etkisiyle, beşeri aşkı ilahı aşka ulaşmak için bir basamak olarak değerlendirmiştir; bundan dolayı şiirlerini acı çekmenin insanı olgunlaştıracağı düşüncesiyle yazmıştır.
- Sevgiliye kavuşmak istemeyen, ayrılığın getirdiği acıdan hoşlanan bir şairdir. Bu düşüncesini “Aşk derdiyle hoşem el çek ilacumdan tabip / Kılma derman kim helakim zehri dermanundadır.” beytiyle anlatmıştır.
- Bilimsiz şiiri temelsiz duvara benzeten şairin şiirlerinde dini-tasavvufi birikimi kadar tıp, kimya, matematik gibi bilimlerdeki birikimi de dikkat çeker.
- Güzel bir naat örneği olan “Su Kasidesi”yle oldukça sevilmiştir.
- Leyla ile Mecnun mesnevisinde Mecnun’un beşeri aşktan ilahı aşka yükselişini anlatır.
- Divan şairlerini de halk şairlerini de etkilemiştir.
- Eserleri:
- Divan (Türkçe, Arapça ve Farsça)
- Leyla ile Mecnun (mesnevi)
- Şikâyetname (Süslü nesir örneğidir. Kanuni’nin ölümünden sonra kendisine verilmeyen maaşı vesilesiyle rüşvetçiliği, sosyal aksaklıkları konu edinen bir mektuptur.)
- Hadikatü’s Süeda (Kerbela olayını anlatır)
- Hadis-i Erbain Tercümesi (Kırk Hadis)
- Risale·i Sıhhat ü Maraz (Sağlıkla ilgili)
- Beng ü Bade
- Enisü’l Kalb
- Rind ü Zahit
- Sakiname
BAKİ
- 16. yy divan şairlerindendir.
- Sultanü’ş Şuara (Şairler Sultanı) olarak tanınır.
- Divan şiiri Osmanlı sahasında en olgun seviyesine Baki ile yükselmiştir.
- Gazel ustasıdır.
- Din adamı olmakla birlikte, tasavvuftan etkilenmemiş, din dışı konuları ele almış ve somut aşkı anlatmış bir şairdir.
- Mahallileşme akımının etkisiyle sade İstanbul Türkçesiyle şiirler yazmış bir öncü isimdir.
- Fuzuli gibi acıları anlatan bir şair değildir; rindane (zevk ve eğlenceye düşkün) bir şairdir.
- Kanuni Sultan Süleyman tarafından korunmuştur.
- Kanuni’nin ölümü üzerine terkib-i bend biçiminde yazdığı, en önemli eseri olan Kanuni Mersiyesi’yle tanınmıştır. Bu mersiye Divan’ında yer almaktadır.
- Mesnevi yazmamıştır.
- En önemli eseri Divan’ı olan şairin, Arapçadan çevirdiği eserleri vardır
- Şiirleri, özellikle Şeyhülislam Yahya ve Nedim üzerinde etkili olmuştur.
- Eserleri:
- Divan
- Fezail-i Cihad (Arapçadan tercüme)
- Fezail-i Mekke (Arapçadan tercüme)
- Hadis-i Erbain Tercümesi
NEF’İ
- 17. yy divan şairidir.
- Hiciv şairidir. (Ölümü de hicivleri yüzünden olmuştur)
- Kaside ustasıdır.
- Sebk-i Hindi akımının etkisindedir.
- Dili ağır ve süslüdür.
- Övgüleri, daha çok kendi şairliğine dönüktür. Yani kasideleri fahriye türündedir.
- Eserleri:
- Divan (Farsça ve Türkçe)
- Siham-ı Kaza (Kaza Okları, hicivlerini topladığı kitabı)
NABİ
- 17. yy divan şairlerindendir.
- Hikemi (öğretici, düşündürücü, felsefi) şiir tarzının en önemli temsilcisidir.
- Düşünceye önem veren toplumcu yönü olan bir şairdir.
- Çağının aksaklıklarını eleştirmiştir.
- Şiirlerinde anlaşılması güç sözcüklere fazla yer vermez. Şeyhü’ş Şuara (Şairlerin Şeyhi) unvanıyla anılır.
- Eserleri:
- Divan (Türkçe ve Farsça)
- Hayriye (Oğlu için yazdığı, didaktik bir mesnevi)
- Hayrabad (mesnevi)
- Tuhfetü’l Harameyn (Gezi yazıları)
- Surname
AZMİZADE HALETİ
- 17. yy’da rubaileriyle ün yapmıştır.
- Rubai nazım şeklini edebiyatımızda kullanan en usta şairdir.
- Rubailerini Divan’ında toplamıştır.
- Eserleri:
- Divan
- Sakiname
- Münşeat
NEDİM
- 18. yy Divan şairidir.
- Zevk ve eğlence şairidir.
- İstanbul’un gezinti ve eğlence yerlerini şiirlerinde anlattığı için “İstanbul Şairi” olarak anılmaktadır.
- Lale Devri’nin canlı, eğlenceli yaşamını şiirlerine aktarmıştır.
- Dini şiiri yoktur.
- Şarkı nazım şeklindeki eserleriyle sevilmiştir.
- İstanbul Türkçesiyle başarılı gazel, kaside ve şarkılar yazmıştır.
- Şiirlerinde halk dilinde yer alan deyim ve sözcükleri kullanmıştır.
- Mesnevisi yoktur.
- Mahallileşme akımının etkisiyle hece ölçüsüyle bir “türkü” yazmıştır.
- Eseri:
- Divan
ŞEYH GALİP
- 18. yy divan şairidir.
- Divan şiirinin son büyük şairidir.
- Mevlevi şeyhidir.
- Sebk-i Hindi akımının temsilcisidir.
- Sembolik, sanatlı ve ağır bir dili vardır.
- Mahallileşme akımından da etkilenmiş, halk söyleyişine yakın dille şiirler de yazmıştır.
- Mahallileşme akımının etkisiyle, heceyle yazdığı bir “şarkı”sı da vardır.
- Eserleri
- Divan
- Hüsn ü Aşk (İlahi aşk uğrunda bir dervişin çekmek zorunda olduğu çileleri, sembolik bir dille anlattığı bir mesnevidir.)